ریگ یلان(بزرگ ریگ)
ریگ یلان یکی از حیرتانگیزترین بیابانهای جهان و مقصدهای کویرگردی ایران است و هرچند هنوز اثبات نشده گرمترین هوای زمین را دارد، ولی ناسا اثبات کرده که گرمترین دمای سطح زمین را دارا است. همچنین، بلندترین تپههای ماسهای دنیا با بیش از ۴۷۵ متر ارتفاع نسبی در ریگ یلان وجود دارد.
تپهها ریگ یلان به صورت دیوارههایی با طول کیلومترها کشیده شدهاند و از اینرو، شباهتهایی با دیوارههای ماسهای در مناطق مرکزی ایران بخصوص منطقه ریگ جن دارند. این دیوارهای ماسهای در جهت شمال شرقی امتداد دارند و در میان آنها درههایی قرار دارد که به کوچه هم معروف است.
ریگ یلان دارای درههایی است که دیواری عظیم درههای ذکر شده را قطع کرده و هسته مرکزی ریگ یلان را تشکیل میدهد. این منطقه به قله ریگ معروف است که بلندترین هرمهای ماسهای و عظیمترین قیفها در این قسمت واقع شدهاند.
روستای ازمیغان
کویرها از زیباترین پدیدههای طبیعی محبوب گردشگران هستند. ویژگی بارز کویر، خشکی و بیآبی آن است. هیچ گردشگری انتظار ندارد به یک منطقه کویری سفر کند و رودخانه یا یک شالیزار سرسبز را روبهروی خود مشاهده کند؛ اما این بار قضیه فرق دارد. روستای ازمیغان از جاهای دیدنی خراسان جنوبی، در منطقهای کویری به شمار میرود که رودخانههای پرآب و طبیعتی سرسبز دارد. ویژگی منحصربهفرد این روستای زیبا، وجود شالیزارهای حاصلخیز در دل نخلستانهای کویری است.
روستای ازمیغان کجاست؟
روستای ازمیغان در شرق بخش مرکزی شهرستان طبس قرار گرفته است و با طبس ۴۰ کیلومتر فاصله دارد. این روستای زیبا از ییلاقات طبس است که بهدلیل آبوهوای بسیار خوب، از بهترین مقاصد برای تفریح و گشتوگذار محسوب میشود. در جاده طبس به مشهد، تابلوی ازمیغان بعد از طی ۵۰ کیلومتر قابلمشاهده است،
روستای ازمیغان در ارتفاع ۱,۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و آبوهوای فوقالعاده آن بهدلیل وجود همین ویژگی است. روستای کوهپایهای و کمعمق ازمیغان، رودخانههای خروشان و پرآبی در دل طبیعت کویری خود دارد. این روستا با وجود رودخانههایی پرآب، از دو نوع آبوهوای گرم و مرطوب و گرم و خشک برخوردار است.
خاک روستای ازمیغان حاصلخیز است. وجود رودخانهها و حاصلخیزی خاک سبب کشت شالیزارهای برنج و پرورش باغهای میوه در آب و هوای کویری و گرم روستا میشود. شاهکار طبیعت در روستای زیبا و خوش آب و هوای ازمیغان کنار شالیزارهای برنج نمایان است.
با سفر به روستای ازمیغان گویی از دو منطقه با ویژگیهایی متضاد بازدید میکنید که در دل هم قرار دارند. این برای گردشگران بسیار هیجانانگیز است که از یک سو استشمام بوی شالیزارهای برنج، حسوحال طبیعت شمال ایران را برای آنها تداعی کند و از سوی دیگر، درختان سربهفلککشیده نخل را ببینند و حالوهوای جنوب کشور بر آنها غلبه کند.
روستای ازمیغان سنگفرش است و خانههای آن به سبک معماری کویری با خشت، گل و چوب ساخته شدهاند. شغل اصلی مردم روستا بهدلیل وجود رودخانههای دائمی، کشاورزی و باغداری است. فعالیتهای اقتصادی دیگری چون دامپروری، کشاورزی، قالیبافی و پرورش مرغ بومی نیز در روستا رواج دارد. تولید برنج، خرما، محصولات جالیزی و مرکبات از دیگر محصولاتی هستند که در روستای ازمیغان تولید میشوند.
کشاورزی در روستا بهصورت کشت برنج است که از اردیبهشت ماه آغاز میشود و در اواخر ماه خرداد، نشای برنج را به زمینهای اصلی روستا انتقال میدهند. برنج را در اوایل فصل پاییز برداشت میکنند و درو و شالکوبی آن در کشت و برداشت به شیوه سنتی انجام میشود.
بهترین زمان سفر به روستای ازمیغان طبس
روستای ازمیغان، روستایی کویری است؛ اما آب و هوایی دوگانه آن، چهره روستا را نیز دوگانه میکند. این روستای کویری زیبا از ییلاقات خوشآبوهوای معروف طبس محسوب میشود و بهدلیل قرارگیری آن در کوهپایه و وجود رودخانههای پرآب، منطقهای معتدل و سرسبز محسوب میشود.
فصلهای بهار و پاییز، بهترین زمان سفر به روستای ازمیغان است. ازمیغان در بهار و پاییز آب و هوایی معتدل و مطلوب دارد. اگر علاقهمند هستید تا علاوه بر استفاده از هوای معتدل، برداشت برنج را در روستا مشاهده کنید، مهرماه را برای سفر به ازمیغان انتخاب کنید.
تابستانهای ازمیغان زیبایی خاص خود را دارند. این فصل بسیار دوستداشتنی است و نمیتوانید از طبیعت زیبای آن غافل بشوید. با وجود هوای گرم روستا در فصل تابستان، گردشگران زیادی در این فصل به تماشای زیباییهای ازمیغان میروند.
اقامت در روستای ازمیغان طبس
در شهرستان طبس، اقامتگاههای زیاد و متنوعی برای گردشگران وجود دارد که میتوانند از آنها استفاده کنند. اقامتگاه ناردون و اقامتگاه بومگردی آقا سید ذبیحالله، از اقامتگاههای روستای ازمیغان هستند.
اقامتگاه بومگردی آقاسید ذبیحالله
بیشتر گردشگران در سفر به ازمیغان، در اقامتگاه بومگردی آقا سید ذبیحالله اقامت میکنند. موقعیت منحصربهفرد اقامتگاه، سبب انتخاب آن توسط گردشگران است. اقامتگاه سید ذبیحالله در نزدیکی شالیزارهای روستا قرار دارد، گردشگران با خروج از اقامتگاه، هم شالیزارهای برنج را میبینند و هم تماشای نخلهای زیبای سربهفلککشیده، آنها را شگفتزده میکند.
وعدههای غذایی گردشگران در اقامتگاه از برنجهای همین شالیزارها تهیه میشود. اگر تمایل داشته باشید، در این اقامتگاه میتوانید غذاهای محلی استان خراسان جنوبی و شهرستان طبس را سفارش دهید و از طعم آنها لذت ببرید.
اقامتگاه ناردون
اقامتگاه بومگردی ناردون در روستای ازمیغان، چهار اتاق هشت نفره، مجهز به سرویس کفخواب دارد. ظرفیت این اقامتگاه ۳۲ تا ۴۰ نفر است و اتاقهای آن به سیستم گرمایشی و سرمایشی مجهز هستند. سرویس بهداشتی عمومی اقامتگاه، دستشویی ایرانی، فرنگی و حمام برای استفاده گردشگران دارد.
اقامتگاه، آشپزخانهای برای استفاده مهمانان دارد که در صورت تمایل میتوانند در آن آشپزی کنند. در این اقامتگاه امکاناتی برای سفارش غذاهای سنتی و غیرسنتی در وعدههای مختلف غذایی نیز وجود دارد.
محوطه اقامتگاه ناردون سنگفرش است. دیوارهای کاهگلی بنا، حوضچه آب و پنجرههای چوبی آن، جلوه سنتی فوقالعادهای به فضا بخشیدهاند. شومینهای هیزمی در حیاط اقامتگاه قرار دارد که مهمانان از آن برای پخت کباب استفاده میکنند.
پارکینگ اقامتگاه، از امکانات دیگر آن است که بدون سقف ساخته شده؛ اما موقعیت آن به اقامتگاه بسیار نزدیک است.
جاهای دیدنی روستای ازمیغان
روستای ازمیغان علاوه بر طبیعت زیبا و آبوهوای خاص، دیدنیهای طبیعی و تاریخی دیگری برای عرضه به گردشگران دارد. موقعیت کویری روستا، این فرصت را به گردشگران میدهد که از کویرنوردیهای آن نیز بهرهمند شوند.
دیدنیهای طبیعی روستای ازمیغان
شالیزار
موقعیت جغرافیایی روستای ازمیغان و قرارگیری آن در مکانی پست و درهای کمعمق با وفور آب، زمینهای روستا را مستعد کشت برنج و شالیکاری میکند. زمینهایی از روستای ازمیغان که از آب و هوای مرطوب برخوردارند، طبیعتی سرسبز و زیبا دارند. تماشای شالیزارهای سرسبز و استشمام بوی خوب آنها، گردشگران را به وجد میآورد.
نخلستان
دورتادور شالیزار، در هوای گرم و خشک روستای ازمیغان، تماشای درختان نخل، جذابیتی وصفناشدنی دارد. درختان نخل روستا بهصورت چهار یا پنجتایی کنار هم روییدهاند و در ردیفهای منظم قرار ندارند. همین ویژگی، مشخص میکند که درختان بهصورت خودرو رشد کردهاند. زمینهای نخلستان بهصورت پلکانی هستند. علاقهمندان به این طبیعت زیبا و تماشایی در کنار درختان نخل روستا عکس میگیرند و از زیباییهای آن لذت میبرند.
باغها و گلزارها
باغهای میوه متنوعی در ازمیغان وجود دارد که تماشای آنها برای گردشگران بسیار جذاب است. علاوه بر نخلستانهای زیبا، باغهای مرکبات متنوعی چون سیب، نارنج، نارنگی، آلو، زردآلو، هلو، خرمالو، گلابی و شلیل، چشم هر رهگذری را در هنگام عبور از کنار خود جلا میدهند. در کنار این درختان زیبا، از تماشای درختان دیگری چون انجیر کوهی ۳۰۰ ساله و کاجهای بلند بالا لذت میبرید.
روستای ازمیغان، گلزارهای بسیاری دارد. گلهای نرگس زیبایی در روستا کشت میشود. کیفیت بالای آبوهوای این منطقه، کمک زیادی به رویش گلهای نرگس میکند. وجود گلهای نرگس در روستا، چشماندازی بهشتی به آن میدهد و عطر و بوی خوش گلها در سراسر روستا میپیچد. در روستای ازمیغان علاوه بر گل نرگس، گلهای محمدی نیز پرورش داده میشود.
آبشار و تنگه قدمگاه
منبع عکس: محسن مودی
آبشاری زیبا در روستای ازمیغان است که برای دسترسی به آن، باید ۳۰ دقیقه پیادهروی کنید. مسیر منتهی به این آبشار، از بین شالیزارها و باغهای میوه عبور میکند. شنا و آببازی در دل کویر تجربهای است که همانندی در هیچ جای دیگری نداد و تنها در ازمیغان نصیب گردشگران میشود. فراموش نکنید که شنا در تنگه خطر دارد و تنها افراد ماهر قادر به شنا در آن هستند؛ زیرا لبههای سنگی تنگهها در زیر آب قرار دارند و با چشم دیده نمیشوند.
چشمه ماهی
منبع عکس: ctmehr
چشمه ماهی ازمیغان یکی از چشمههای اطراف روستا است که از آب آن برای شفای پوست استفاده میشود. چشمه ماهی، در گردشگری سلامت مورد استفاده بیماران پوستی قرار میگیرد. اگر به چشمه ماهی ازمیغان بروید و برای مثال، پای خود را در آب چشمه فرو ببرید، ماهیهایی که از بافتهای مرده تغذیه میکنند، در اطراف پاهایتان جمع میشوند و با قدرت مکندگی خود پوست پاهای شما را پاکسازی میکنند.
دیدنیهای تاریخی روستای ازمیغان
قلعه دختر
در فاصله پنج کیلومتری بالای روستای ازمیغان و پایین آن، خانههای دستکندی وجود دارند که در میان مردم محلی به قلعه دختر معروف هستند. سابقه این خانههای تاریخی به گذشتههای دور میرسد. دو نوشته به زبان عربی در این خانهها کشف شده است که خط و محتوای آنها را مربوط به دوره جعفر طیار میدانند. متاسفانه از این خانههای زیبا بهخوبی نگهداری نشده است و امروزه از آنها برای کاربری انبار یا نگهداری حیوانات اهلی استفاده میشود.
مزار سید محمد بن جعفر طیار
آرامگاهی در روستای ازمیغان است که آن را به سید محمد بن جعفر طیار نسبت میدهند. بنای آرامگاه سید محمد بن جعفر طیارروی یک مکان بلند قرار دارد و به کوه ازمیغان مشرف است. در سمت چپ جاده اصلی ورود به ازمیغان، جادهای خاکی قرار دارد که در ابتدای آن، به تابلوی مزار برخورد میکنید. این مسیر به بقعه سید محمد بن جعفر طیار ختم میشود.
مزار اصلی آرامگاه، به زمان ورود اسلام به ایران بازمیگردد و در طول تاریخ، بارها خراب و از نو بازسازی شده است. زلزلهای که در سال ۱۳۵۷ در ازمیغان رخ داد، دلیل اصلی تخریب بنا بود.
روستای خراشاد
خُراشاد روستایی است واقع در ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند و واقع در استان خراسان جنوبی. این روستا به سبب نخبه پرور و عالم خیز بودن، صنایع دستی و نیز زیبایی طبیعی آن شهرت دارد و از جمله جاهای دیدنی بیرجند محسوب میشود.
در لغتنامه دهخدا در سال ۱۳۴۵ در مورد خراشاد چنین نوشته شده است: «قریهای است از بخش حومه شهرستان بیرجند، واقع در سی هزار گزی جنوب بیرجند. این ناحیه کوهستانی با آبوهوای معتدل و ۹۲۸ تن سکنه فارسی زبان است. آب آن از قنات و محصولاتش غلات، زعفران و سردرختی است. اهالی به کشاورزی و قالیبافی گذران میکنند و راه آن اتومبیلرو است. مزرعه گنج آباد و میرزاملک و علی آباد و سالم آباد جزء آن است. در آنجا دفتر ازدواج و طلاق و دبستان وجود دارد.»
این روستا از روستاهای مهاجرپذیر استان خراسان جنوبی است که هرساله خانوارهایی از مرکز استان به این روستا مهاجرت و در آن ساکن میشوند.
طبیعت و آبوهوا
این روستا به دلیل قرار گرفتن در رشته کوه باقران، آب و هوایی معتدل و کوهستانی دارد که به همراه سرسبزی و زیبایی و نیز وجود کوههای سبز رنگ افیولیتی، روستا، چهرهای ییلاقی و تفرجگاهی به خود گرفته است، بهطوری که به نام طرقبه بیرجند شناخته میشود. در سالهای اخیر، ساختوساز ویلاهای تفریحی و اقامتگاهی رشد فزایندهای گرفته است. این ویلاها را اشخاص و برخی از سازمانها ساختهاند که نقش تفرجگاهی خراشاد را پررنگتر کرده است. در همسایگی خانههای گلی و روستایی از لابهلای شاخههای خشکیده درختان، خانههایی ویلایی ساخته شده که طبق اصول شهرسازی میان باغها جلب توجه میکند. این ساختوسازهای جدید و شیک فقط به دامنه ارتفاعات محدود نشده و بهصورت پراکنده حتی به بلندی صخرهها نیز گسترش یافته است.
خانههای روستایی در دل کوه و بر اوج بلندی پله به پله تا پستترین نقطه هموار بنا، شدهاند. از بالا که مینگری بامها طبقه به طبقه بر دیوارها سوار شدهاند. گرچه بالا و پایین رفتن از کوچهها و صخرههای خراشاد قدری سخت است اما اهالی روستا بهراحتی این کار را انجام میدهند. جوی آبی از میان باغها میگذرد.
وجه تسمیه
نام خُراشاد، نامی یگانه بوده و بنا به گفته مرحوم دکتر محمد اسماعیل رضوانی (پدر علم تاریخ معاصر ایران که خود زاده این روستا بود) برگرفته از زبان پهلوی و به معنی محل طلوع خورشید بوده و علت آن نیز واقع شدن این روستا در میان درهای است که بهطرف شرق باز گشته و به دشت خراشاد متصل میشود. در نتیجه با توجه به واقع شدن این روستا در ابتدای دره، از نظر مردم محلی، اولین روستای از مجموعه روستاهای واقع در دره خراشاد میبوده که خورشید بدان میتابیده است.
دکتر رضوانی اعتقاد داشتند، خراشاد گویش دیگری است از کلمه خورشید که آن را در الاتنبیه و الاشراف پیدا کردهاند. در جایی که اقالیم سبعه را تقسیم میکنند به سیارات سبعه میگویند: «الاقلیم رابع للشمس و هو بالفارسیه خرشاد.» «...مردم محلی به این روستا خُرَشاد میگویند.»
تاریخچه روستا
تاریخچه روستای خراشاد، به پیش از اسلام بازمیگردد. وجه تسمیه این روستا، خود نشان از تاریخ چند هزار ساله این روستا دارد. همچنین وجود آثاری مانند قبرستان زرتشتیها (گبرها) در نزدیکی کاریز خراشاد، قلعه و تونلهای زیرزمینی (که برای مقابله با یورش ترکمنها ساخته شدهاند)، واقع شدن در ۴ کیلومتری روستای کوچ و نگارههای لاخ مزار و... نشاندهنده تاریخ بس قدیمی و دیرین این روستا است.
مردم این روستا از نژاد پارس هستند و به زبان فارسی تکلم میکنند. ویژگی رفتاری و شخصیتی مردم خراشاد، آنان را مردمی آرام صلحجوی، بافرهنگ و علم دوست معرفی کرده است. بهطوری که اولین دبستان در منطقه، به نام دبستان دقیقی در سال ۱۳۲۲ به همت دکتر محمد اسماعیل رضوانی در این روستا ساخته شد. از ویژگیهای جالب توجه خراشاد، پرورش افراد و شخصیتهای موفق و نخبه بسیاری در زمینههای علمی، فرهنگی و اقتصادی است که بسیار بیشتر از ظرفیت یک روستا ۱۰۰۰ نفری است. بهطوری که این منطقه را به مانند منطقه فراهان در استان مرکزی بهعنوان یک روستای نخبه پرور در سطح ایران معرفی کرده است.
اقتصاد روستای خراشاد
مردم منطقه بیشتر به کشاورزی، دامداری، قالیبافی، گلیم بافی و توبافی (پارچهبافی سنتی) اشتغال داشته و از زعفران، زرشک، عناب، توت، گردو و زردآلو میتوان بهعنوان محصولات عمده کشاورزی خراشاد نام برد.
صنایع دستی
خراشاد بهعنوان نخستین روستای هدف صنایع دستی کشور از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری معرفی شده است و از جاهای دیدنی استان خراسان جنوبی به شمار میرود. پارچه بافی سنتی خراشاد یا توبافی به زبان محلی، یکی از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است، بهطوری که بهعنوان تنها صنایع دستی این استان، نامزد دریافت مهر اصالت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور شده است. در خراشاد تقریباً تمامی بانوان به شغل بافندگی مشغول هستند. حتی بانوان دانشجو یا شاغل که موقتاً در بیرجند اقامت دارند در ایام تعطیلات که به خراشاد بازگشته و به هنر بافندگی میپردازند.
با وجود اینکه خراشاد بهعنوان روستایی ثروتمند و بینیاز مشهور شده با این حال برخی مردم روستا همچنان در محرومیت به سر میبرند و روستا با مشکلاتی چون عدم اجرای طرح هادی، شبکه فاضلاب، عدم مشارکت سازمانهای مربوطه مانند محیط زیست در ایجاد محلی برای دفن زباله روبرو است.
برخی از بزرگان خراشاد
همانطور که اشاره شد خراشاد زادگاه بزرگان زیادی است از جمله:
- آخوند ملأ محمدعلی خراشادی
- شیخ محمدابراهیم قدسی
- شیخ محمدحسین خراشادی کاخک
- دکتر محمد اسماعیل رضوانی (استاد سابق تاریخ دانشگاه تهران و پدر تاریخ معاصر ایران)
- دکتر غضنفر فروزانفر (رییس شورای اسلامی شهر بیرجند و عضو هیئتعلمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند)
- دکتر محمدرضا حافظ نیا (استاد برجسته جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس)
- مرتضی حسنپور فرد خراشاد (اولین پرستار مرد در ایران و عضو هیئتعلمی دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد)
- دکتر سید محمد خراشادیزاده (رئیس عضو هیئتعلمی گروه فیزیک دانشگاه بیرجند و رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی بیرجند)
- دکتر علی حسینی تاش (عضو هیئتعلمی و رئیس دانشگاه امام حسین)
- دکتر همایون هادوی نیا (عضو هیئتعلمی دانشگاه کینگستون لندن)
- دکتر هما رضوانی خراشاد (عضو هیئتعلمی دانشگاه تربیت معلم)
- دکتر محمدرضا رضوانی خراشادیزاده (پزشک و عضو هیئتعلمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند)
- دکتر احمد خسروی خراشاد (پزشک و عضو هیئتعلمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد)
- دکتر امیر خراشادی (پزشک و عضو هیئتعلمی دانشگاه کالیفرنیا)
- دکتر جمشید سروری خراشاد (پزشک در لندن)
- دکتر آفاق خراشادی (پزشک در کالیفرنیا)
- دکتر حسین خراشادی (پزشک در آمریکا)
- محمود خراشادی (مدیر بازاریابی سازمان آسمو شرکت اینتل آمریکا)
- و بیش از ۶۰ عضو هیئتعلمی، پزشک و... در ایران، آمریکا، انگلستان، هلند و ... است.
- نویسنده: زهرا صالح نژاد
تالاب کجی نمکزار
تالاب کجی نمکزار در شمالغربی روستای چاه دراز و در ۷۵ کیلومتری شهرستان نهبندان قرار دارد. با ۲۲۷۶۵ هکتار وسعت، این تالاب از پدیدههای منحصربهفرد در شرق کشور و از جاذبه های گردشگری نهبندان بهشمار میرود. با توجه به آبگیری خوب تالاب، در سال حدود ۵۰۰۰ گونه از پرندگان آبزی و کنار آبزی از قبیل مرغابی سرسبز و فلامینگو به این تالاب مهاجرت میکنند. از پرندگان بومی منطقه میتوان به زاغ بور، هوبره و عقاب طلایی و از خزندگان به مار قیطانی، مار شتری، مار پلنگی و تیر مار و بزمجه بیابانی اشاره کرد. حاشیه تالاب نیز زیستگاه ۱۴ گونه پستاندار از قبیل خرگوش، روباه، کفتار، گرگ، پایکا، پامسواکی، زردهبر و تشی است. آب تالاب به واسطه املاح معدنی موجود در آن خواص درمانی بسیاری برای بیماریهایی نظیر آرتروز، رماتیسم و بیماریهای مفاصل دارد.
روستای گازار
روستای گازار از مقاصد گردشگری و جاهای دیدنی بیرجند در بخش مرکزی این شهرستان به شمار میآید و در فاصله ۷۳ كیلومتری این شهر و ۵ كیلومتری مهمویی واقع شده است. آب و هوای گازار خشک و سرد است و در تابستانها هم در معرض وزش بادهای تندی قرار دارد. روستای گازار بیش از ۱۴۰۰ سال سابقه تاریخی دارد. قلعه و راه آب قدیمی گازار، كتابخانه و مكتبخانه قدیمی این روستا كه در كتاب شیخ محمدباقر آیتی نیز به آن اشاره شده، خود گواه قدمت گازار است. از آثار تاریخی گازار میتوان به قلعه بزرگ و مستحكم آن اشاره كرد. همچنین قلعهی دیگری به نام برزو كه یادآور پهلوانان شاهنامه است در آن قرار دارد که البته از این قلعهها آثار كمی برجای مانده است. در این روستا بالغ بر ۵۰ قنات برای تامین آب کشاورزی وجود دارد و عمدتا محصولاتی از قبیل زرشک، زعفران، عناب، بادام، آلو، هندوانه، شلغم و چغندر به عمل میآیند.
روستای نازدشت
روستای نازدشت از مقاصد گردشگری و مکان های دیدنی استان خراسان جنوبی به شمار میآید و از روستاهای دشت حسین آباد غیناب، واقع در دهستان مومنآباد، از توابع بخش مرکزی شهرستان سربیشه است. نازدشت به معنی دشت وسیع و کویری است. کوههای همجوار آن، کوه معروف زلزله که در ۱۵ کیلومتری و کوه غنبرکشته در ۸ کیلومتری آن هستند. دو رود فصلی به نامهای بهامورس و قلعهسرخ در مسیر کوهای حسنکلنگی و نازدشت جریان دارند.
منطقه نمونه گردشگری مصعبی کریمو
منطقه نمونه گردشگری مصعبی کریمو از مقاصد و جاذبه های گردشگری استان خراسان جنوبی است و در حد فاصل دو روستای مصعبی و کریمو قرار دارد. وسعت منطقه بالغ بر ۵۲۶ هکتار است و آب و هوای این منطقه دارای قابلیتهای گرم و نسبتا معتدل است که در زمستان سرد و خشک است. این منطقه در فاصله ۲۸ کیلومتری شمال شهر سرایان واقع شده است.
دشت لاله های بسطاق
دشت لالههای بسطاق حدفاصل روستاهای بسطاق و دوست آباد، در جاده سرایان به بیرجند و داخل جنگل طاق قرار دارد و از جاهای ذیدنی استان خراسان جنوبی محسوب میشود. این دشت زیبا در پنج کیلومتری روستای بسطاق واقع شده است و تا نزدیکیهای روستای دوست آباد امتداد مییابد. هر سال، با فرارسیدن فصل بهار و ماه اردیبهشت، این دشت میزبان لالههای رنگارنگ و دوستداشتنی میشود و گردشگران زیادی را از سراسر استان به خود جذب میکند.
روستای افین
روستای افین با ترکیب فضاهای طبیعی و دستساز، چشمانداز بسیار زیبایی پدید آورده است که همزیستی طبیعت و انسان را به نمایش میگذارد. همه این موارد باعث شدهاند تا این روستا در سال ۱۳۸۴ بهعنوان یکی از پنج روستای هدف گردشگری و جاهای دیدنی استان خراسان جنوبی معرفی شود. از جاذبههای روستا میتوان به قلعه، مسجد، آسیاب، مزار چهار گنبد و... اشاره کرد. همچنین افین از بزرگترین مراکز تولید زرشک در کشور و یکی از قطبهای اصلی صادرات زرشک به شمار میرود و باغهای زرشک این دیار خود به یک جاذبه گردشگری تبدیل شدهاند.
روستای افین کجاست؟
روستای افین یکی از جذابترین روستاهای بخش زهان در شهرستان زیرکوه استان خراسان جنوبی است که در فاصله ۷۸ کیلومتری جنوب شرق قاین قرار دارد. فاصله افین تا بیرجند ۱۲۲ کیلومتری است.
دسترسی به روستای افین
اگر از قاین عازم افین هستید، دسترسی به روستای افین از طریق جاده زیرکوه-قائن و سپس زهان-اسفدن امکانپذیر است. چنانچه قصد دارید از بیرجند به افین بروید، جاده قهستان-زهان، زهان-اسفدن و در نهایت جاده افین-زردان را در پیش بگیرید تا به مقصد برسید.
معرفی روستای افین
افین به واسطه مزارع زرشک، روستای سرخ و پایتخت جهانی زرشک ایران لقب گرفته است و بیشتر گردشگران این روستا را به مزارع زرشکش میشناسند؛ اما افین جاذبههای دیگری همچون مسجد جامع را در خود جای داده است که ارزش بازدید دارند. در واقع افین بهواسطه وجود آثاری مانند قلعه، بافت تاریخی، کاروانسرا، آسیابهای آبی، برجها و... یکی از روستاهای هدف گردشگری و مکان های دیدنی قاین به حساب میآید. این روستا بهدلیل قرارگیری در دامنه ارتفاعات و همجواری با درختچههای زرشک، قابليت گردشگری بالایی دارد.
یکی دیگر از جذابیتهای افین قطعا نوای موسیقی خراسانی است که در مراسمهای مختلف روستا به گوش میرسد و اجرای هیجانانگیز رقص چوب با لباس محلی بر شادی جمع میافزاید.
تاریخچه روستای افین
منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مصطفی راسته مقدم)
بنا به اعتقاد برخی از محققان، افين در گذشته شهری بزرگ و مرفه بوده است. آلفوس گابريل در سال ۱۹۳۳ از اين محل گذشته و در خصوص آن گفته بود:
افين در گذشته شهری بزرگ بود و ويرانههای شهر قديم در برابر دروازههای دهكده فعلی قرار دارد و بر اساس نقل قولهای محلی قرماسين نام داشته است. در اينجا بنای زيبای يک مسجد جلب توجه میکند كه خشتهايی از آن هنوز پا برجا هستند. نهری كه سه آسياب را به كار میانداخت با آبشارهای متعددی از روی صخرههای سفيد و صورتی رنگ سرازير شده است. اسكندر كبير نيز هنگام بردن قوای خود به هرات، از افين گذشت.
بر اساس گفتههای آلفونس گابريل، مسجدی قديمی متعلق به دوره سلجوقی در این شهر وجود داشته است که قدمت زیاد این منطقه را نشان میدهد. جالب اینکه حتی عدهای معتقدند كه اين مسجد مربوط به سده سوم تا چهارم هجری قمری بوده است.
وجه تسميه افين
درباره وجه تسميه افين دو روايت وجود دارد:
روايت اول: طبق قول بزرگان و پيران منطقه، در گذشته مار افعی بزرگی در كنار رودخانه زندگی میکرد و هرگاه اهالی روستا قصد عبور از اين محل را میكردند، اين افعی بزرگ بر سر راهشان قرار میگرفت و آنها را میبلعید. مردم از اين موضوع به تنگ آمده بودند؛ بنابراین مقدار زیادی آهک را بار الاغی کرده و بهسمت افعی روانه کردند. افعی با ديدن اين الاغ به قصد خوردن و بليعدن آن از جايگاه خود بيرون آمد و اين الاغ را بههمراه بارش بلعید. از آنجا كه بار الاغ آهک بود، افعی تشنه شد و برای رفع تشنگی بهسمت رودخانه رفت و بعد از نوشيدن آب، آهک شکفته شد. در نتيجه افعی باد کرد و در نهايت ترکید. بدين ترتيب افعی كشته شد و مردم از دست او نجات پيدا کردند. اين داستان دهان به دهان در ميان مردم چرخید و موجب شد كه اين روستا به افعی شهرت پيدا كند و با گذر زمان به افين تغيير نام یابد.
روايت دوم: افين در گذشته جزيرهای در احاطه آبها بود. بعد از حمله مغول به اين منطقه و نابودی آن، افین به جزيرهای متعفن تبديل میشود. ظاهرا افين تغيير يافته كلمه متعفن است.
بهترین زمان سفر به روستای افین
چنانچه مایل به سفر و گذر در میان باغهای زرشک افین هستید، فصل پاییز بهترین زمان سفر به این روستا است. این روستا در منطقهای کویری با آبوهوای گرم و خشک قرار دارد و بنابراین سفر در فصول گرم سال توصیه نمیشود.
جاهای دیدنی روستای افین
روستای افین زیرکوه از دو بخش قديمی و جديد تشکیل میشود. در بافت قديمی منازل حالت فشرده و متمرکز دارند؛ ضمن اینکه آثار تاريخی در این بخش قرار گرفته است.
مسجد جامع افین
مسجد جامع افین که در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۸۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، بنایی ماندگار با طراحی و معماری دیدنی از دوره سلجوقی به شمار میرود که در وسط روستا قرار دارد. عدهای نیز معتقدند که قدمت اصل بنا به سده سوم تا چهارم هجری قمری برمیگردد.
مسجد جامع به سبک آذری ساخته شده است و از نظر سبک معماری و ظرافت میتوان آن را يكی از زيباترين مساجد خراسان جنوبی قلمداد كرد. اين مسجد از فضاهای مختلفی از جمله ايوان اصلی، شبستانهای شرقی و غربی و گنبدخانه تشکیل میشود. بنای فعلی مسجد بهصورت خرابهای درآمده که فقط دیوارهها بههمراه گلدستههای اطراف ایوان باقی مانده است. طول گلدستهها به ۱۵ متر میرسد که در حال حاضر ۱۲ متر آنها وجود دارد. پلکانی از میان گلدستهها عبور میکند که از طریق آن میتوان به طبقات بالایی مسجد رفت.
مسجد جامع افین همانند مسجد جامع قاینات، یک ایوان اصلی و بزرگ در وسط و دو شبستان در اطراف دارد. در دو طرف ايوان دو ستون گچبری زيبا و حاشيهای آجركاری با نقش چليپا ديده میشود. در سراسر ايوان در بالا سوره نونوالقلم به خط چشمنواز ثلث نگاشته شده است. در انتهای ايوان نيز كتيبهای وجود دارد كه احتمالا حاوی نام بانی يا مرمتگر بنا است.
تعداد ۱۵ رواق در اطراف صحن مسجد به چشم میخورد. نمازخانه و محل عبادت زنان و مردان جدا از هم هستند و در كنار محراب، منبری آجری وجود دارد كه با گچبری ظريف و نقوش هندسی تزیين شده است. در بالای محراب نقوش اسليمی و ختايی با اسم جلاله (الله) و در ميانه حديثی از پيامبر اكرم (ص) مشاهده میشود.
قلعه افین
قلعه افین در داخل بافت تاریخی روستا قرار دارد و دارای پلان دایرهایشکل و یک ورودی بزرگ با در سنگی است. این در سنگی ضخامتی برابر با ۱۰ سانتیمتر دارد. مسجد و مدرسهای به شیوه سنتی با استفاده از مصالح موجود و بیشتر از سنگ و گل در این قلعه ساخته شده بودند. خانههای چند طبقه قلعه دارای سقفهای چوبی هستند که در حال حاضر کسی در آنها ساکن نیست و نیاز به مرمت و بازسازی دارند.
قلعه کوه
قلعه کوه بر فراز کوه واقع و از جنوبغرب به شمالشرق کشیده شده است. از اجزا و عناصر معماری قلعه میتوان به برج، حصار و آبانبار اشاره کرد.
آسیاب
افین در گذشته پنج آسیاب داشت که امروزه فقط یکی از آنها سالم و از سایر آسیابها خرابههایی باقی مانده است. آسیاب اصلی افین که در ورودی روستا قرار دارد، یکی از آثار ملی ایران به شمار میرود که بنابر نظر کارشناسان قدمت آن به دوره صفویه میرسد.
معماری آسیاب شامل دو فضای گنبدیشکل است که با راهرویی به یکدیگر متصل میشوند. در اتاق آسیاب، سکوهایی برای گذاشتن کیسههای غلات (مثل گندم، جو و ارزن) و حمل و نقل راحت آنها وجود دارد. در قسمت انتهایی اتاق، سنگ آسیاب به چشم میخورد که سنگ بالایی چند سانتیمتر از سنگ زیرین کوچکتر است و هریک ضخامتی ۳۰ سانتیمتری دارند. وسط سنگ سوراخی به قطر ۱۰ سانتیمتر قرار گرفته که محل ریختن غلات بوده است. سنگ پایین ثابت بود و سنگ بالایی از طریق اهرمی به پرههای آسیاب وصل میشد. حرکت پرههای آسیاب نیز بدین شکل بود که تنورهای به عمق ۹ متر و قطر ۱۶۰ سانتیمتر در بیرون آسیاب با گنجایش مقداری زیادی آب وجود داشت و در پایین آن سوراخ ریزی تعبیه شده بود که نیروی لازم برای حرکت چرخ آسیاب را تامین میکرد.
نمایشگاه دائمی مردمشناسی روستای افین در محل آسیاب تاریخی در سال ۱۳۸۵ راهاندازی شد و ادوات کشاورزی، وسایل زندگی، نمونههای شاخص و نادری از وسایل روشنایی و پختوپز در آن به نمایش در آمده است. این مجموعه شامل وسایل مردمشناسی میشود که مردم به این مجموعه اهدا کردهاند.
آبانبار
آبانبار یکی دیگر از جاذبههای گردشگری افین است که روبهروی قلعه تاریخی روستا قرار دارد و سالم باقی مانده است.
مزار چهار گنبد
مزار چهار گنبد بهدلیل وجود چهار گنبد کوچک بر بالای مزار به این نام خوانده میشود. این مزار به امامزاده عمروبن داوود (ع) تعلق دارد که احتمالا با چند واسطه نسبش به حضرت عباس (ع) میرسد. این آرامگاه همه ساله پذیرای زائران و مجاوران است و جزو جاذبههای گردشگری مذهبی افین به شمار میرود. آرامگاه با فاصله کمی از مسجد جامع در بافت قدیمی روستا قرار دارد.
باغ های زرشک
یکی از بخشهای دیدنی و سرسبز افین را میتوان باغستان روستا به طول تقریبی ۱۵ کیلومتر دانست. نمای درختان بیشمار زرشک در چهار فصل سال، بسیار دلنشین است. بخش وسیعی از زمینهای روستا نیز به کشت یونجه و چغندر برای تامین خوراک دامها اختصاص دارد که در کنار باغها قرار گرفته است.
اقتصاد روستای افین در قاین از سالیان دور بر مبنای کشاورزی و محصول شاخص زرشک بوده است. بیشترین زرشک تولیدی کشور در روستای افین به ثمر میرسد. در منابع تاریخی آمده است که اولین کشت و تولید زرشک بیدانه در روستای افین بنیان گذاشته شد و از همین رو قدمتی تاریخی دارد. درختچه زرشک به رنگ قهوهای، قرمز یا زرد است و یاقوت سرخ قاینات طعمی ترش دارد.
در سفر به روستای افین کجا اقامت کنیم؟
در سفر به روستای گردشگری افین میتوانید شب را در اقامتگاههای بوم گردی افین سپری کرده و برای ساعاتی زندگی روستایی را تجربه کنید. اقامتگاه بومگردی سرای حاجی احمد و اقامتگاه بومگردی زرشکده افین در محیطی سنتی و دلنشین هر ساله پذیرای تعداد زیادی از گردشگران هستند.
اقامتگاههای بومگردی متعددی نیز در شهر قاین مشغول به کار هستند که در صورت تمایل میتوانید در آنها جا رزرو کنید.
نکات بازدید از روستای افین
- سوغات افین شامل ظروف سفالی، زعفران، زرشک، سبدهای حصیری، کشک زرد، عناب، بادام کوهی، سنجد، قره قوروت و برگه هلو میشود که با خرید آنها کمک شایانی به اقتصاد مردم بومی خواهید کرد.
- در سفر به روستای گردشگری افین، به فرهنگ و سنتهای مردم افین احترام بگذارید.
- حین گشتوگذار در روستا از ریختن زباله، حتی ته سیگار بپرهیزید.
روستای بویک
روستای بویک از روستاهای دهستان شاخنات از توابع بخش مرکزی شهرستان بیرجند است و بهعنوان یکی از مقاصد روستاگردی و جاذبه های گردشگری بیرجند شناخته میشود. این روستا با برخورداری از پوشش گیاهی متنوع و گسترهای گوناگون از پرندگان مورد توجه گردشگران قرار دارد.
روستای کیوشاد
روستای گیوشاد در ۷۰ کیلومتری شهرستان بیرجند و از توابع شهر خوسف قرار دارد و از مقاصد گردشگری و جاهای دیدنی استان خراسان جنوبی به شمار میآید. جمعیت این روستا بالغبر ۳۳ خانوار و شغل اصلی آنها کشاورزی و دامپروری است. این روستا یک رشته قنات دارد که بعد از عبور از یک رگه از کویر، آب آن کمی ترش میشود. در فاصله کمی از این روستا یک چشمه آب ترش معدنی قرار دارد که خواص دارویی فوقالعادهای، بهخصوص برای بیماریهای پوستی، دارد.
دق پترگان
دق پترگان که از جاهای دیدنی قاین محسوب میشود، با بیش از پنج هزار کیلومتر مربع وسعت، در شرق زیرکوه از توابع شهرستان قاین قرار دارد. ارتفاع این منطقه ۶۱۰ متر از سطح آبهای آزاد است. دق به پهنههایی گفته میشود که گیاه در آن نمیروید و زمینی سخت و کوبیدهشده دارد. دق پترگان زهکش شبکههای سطحی منطقه است و بخش عمده آن در خاک ایران قرار دارد. پوشش گیاهی این منطقه بهصورت پراکنده از نوع تاغ و گز است که در اثر حرکت ماسههای بادی، تپههای کوچکی در پای این بوتهها تشکیل شدهاند. سطح وسیعی از نمکزار نیز در این ناحیه قابل رویت است. در مواقع بارندگی سطح این دق از گل بسیار چسبناکی پوشیده میشود و تردد در آن عملا غیرممکن است.
